Akademia Bezpiecznego Puchatka

Na co zwrócić uwagę, gdy dziecko rozpoczyna naukę? Jakie mogą pojawić się problemy, wyzwania, zagrożenia?
- Podstawowym wyzwaniem, jakie pojawia się przed pierwszoklasistą jest oczywiście sama nauka. Dziecko, którego aktywność do tej pory polegała głównie na zabawie, nagle musi usiąść spokojnie w ławce na dłuższą chwilę, a potem jeszcze nauczyć się materiału i zapamiętać istotne informacje. Do dochodzą czasem dodatkowe zajęcia pozaszkolne, i tak oto dzień ucznia zdecydowanie różni się od dnia dziecka, które jeszcze nie rozpoczęło nauki. Ale nauka, to nie jedyne wyzwanie. Pojawiają się na przykład nowe relacje społeczne. Dziecko musi odnaleźć się zarówno w grupie rówieśników, jak też poradzić sobie w kontaktach ze starszymi uczniami oraz nauczycielami. Kolejną sprawą są zagrożenia związane z większą samodzielnością. Nie wszystkie dzieci mogą wozić do szkoły rodzice. Część z nich pokonuje drogę do i ze szkoły samodzielnie, a potem zostają na jakiś czas same w domu. Dlatego oprócz opanowania materiału szkolnego, dzieci powinny dodatkowo nauczyć się bezpiecznych zachowań w różnych, codziennych sytuacjach. To wszystko powoduje, że początek szkoły to ogromne wyzwanie dla pierwszoklasisty, ale też dla jego rodziców, którym zależy, żeby dziecko jak najlepiej poradziło sobie z nową sytuacją.

Jak rodzice mogą pomóc dziecku sprostać nowym obowiązkom?
- Najlepiej zacząć przygotowywać dziecko do nowej roli już wcześniej, zanim zabrzmi pierwszy dzwonek. Można wspólnie wybrać biurko, krzesło czy wyprawkę szkolną. Od początku też rozmawiajmy i słuchajmy naszego dziecka. Reagujmy, jeśli tylko zasygnalizuje problem, aby wiedziało, że ma w rodzicach wsparcie w każdej sytuacji, np. w przypadku problemów ze starszymi kolegami. Jeśli chodzi o sam proces nauki, to wykorzystajmy naturalną chęć dzieci do zabawy oraz ich ciekawość świata. Gdy zabawę, która jest źródłem radości, połączymy z nauką, rezultaty będę lepsze i przyjdą szybciej. Wybierajmy więc takie formy aktywności, które bawiąc, jednocześnie poprawią koncentrację i pamięć oraz pobudzą kreatywne myślenie – elementy niezbędne do przyswajania materiału szkolnego. Nie zapominajmy też, że najmłodsi lubią ruch, dlatego zaproponujmy im odpowiednie zabawy ruchowe. Wspólne budowanie z klocków da pole do rozwoju wyobraźni, a także wzmocni koordynację wzrokowo-ruchową. Z kolei zabawy, gdzie wymagana jest współpraca czy „zdrowa rywalizacja” pomogą naszemu dziecku odnaleźć się lepiej w grupie. Pamiętajmy jednak, aby każdą aktywność dostosować do wieku, zainteresowań i możliwości dziecka. 

Czy można jakoś pomóc dziecku w przyswajaniu i zapamiętywaniu materiału? Czy samo odrabianie z dzieckiem lekcji wystarczy?
- Zacznijmy od tego, że do nauki należy stworzyć odpowiednie warunki, ponieważ uwaga dziecka łatwo się rozprasza. Dlatego pokój i biurko powinny być sprzątnięte, aby zabawki nie odciągały uwagi. W tle nie może grać telewizor, a komputer, jeśli nie jest potrzebny do wykonania zadania domowego, powinien być wyłączony. Najlepiej też wyznaczmy stały czas na naukę, ponieważ dla dzieci ważne są rytuały. Oprócz stworzenia odpowiednich warunków zewnętrznych, powinniśmy także zwrócić uwagę na indywidualne cechy dziecka, które mają znaczenie dla wyboru sposobu, w jaki będziemy z nim pracować. Rodzice najlepiej wiedzą, co motywuje ich dziecko do działania, jaka jest jego kondycja psychiczna, samopoczucie oraz poziom zdolności poznawczych, np. zasób słownictwa czy zdolności manualne. Jednym z największych wyzwań, przed którymi staje pierwszoklasista jest konieczność skoncentrowania się przez dłuższy czas na jednym zagadnieniu. Koncentrację możemy wzmocnić np. wspólnym układaniem puzzli, rozwiązywaniem prostych krzyżówek, a także poprzez odpowiednie ćwiczenia, np. skoncentrowanie wzroku na wyciągniętej dłoni i próbie jej maksymalnej stabilizacji czy wpatrywaniu się w jeden element na monitorze komputera. Z kolei w pracy nad efektywnym wykorzystaniem pamięci pomogą wszelkie ćwiczenia, które wymagają zapamiętywania przez powtarzanie i utrwalanie np. nauka wierszyków, piosenek czy wyliczanki. Zadawajmy też odpowiednie pytania. Dziecko zapytane o to, co robiło w czasie przerwy, będzie musiało sięgnąć do pamięci, a w dodatku wybrać z niej informacje przydatne do udzielenia odpowiedzi. W ten sposób nauczy się odpowiedniej selekcji informacji. Dzięki różnorodnym zestawom gier, zabaw i ćwiczeń dziecko szybciej będzie zapamiętywać szkolny materiał i łatwiej mu będzie skoncentrować się na lekcji.

Jak nauczyciele mogą wesprzeć najmłodszych uczniów?
- Nauczyciele pełnią ważną rolę, ponieważ, podobnie jak rodzice, stają się opiekunami i wychowawcami dzieci. Powinni więc pamiętać, że szkoła to nie tylko nauka. Jak mówiłam, dla dzieci to także wiele innych, stresujących sytuacji i wyzwań. To nauczyciele dbają o bezpieczeństwo dzieci w szkole, dlatego tak istotne jest przekazanie pierwszoklasistom wiedzy, która może pomóc im uniknąć niebezpiecznych sytuacji. Ważne, aby poinformowali uczniów, jakie zdarzenia powinny wzbudzić ich podejrzliwość (np. obce osoby w szkole czy starsi uczniowie szykanujący młodsze dzieci), i aby dzieci wiedziały, że mogą się zwrócić do nauczyciela w przypadku pojawienia się tego rodzaju sytuacji. Wychowawcy mogą skorzystać też ze specjalnych programów edukacyjnych, które pomagają wzmacniać rozwój dziecka, a także uczą zasad bezpiecznych zachowań w codziennych sytuacjach, w których może być ono narażone na niebezpieczeństwo. Przykładem takiej akcji jest ogólnopolski program Akademia Bezpiecznego Puchatka, do którego może się zgłosić każda szkoła. Akcja kończy się, trwającym właśnie, Ogólnopolskim Testem Bezpieczeństwa, który można naleźć na stronie https://akademiapuchatka.pl/pl/nauczyciele/test-bezpieczenstwa-2016. Warto, aby wypełniły go wszystkie dzieci, nie tylko te biorące udział w akcji. Pozwoli to sprawdzić opiekunom obszary związane z bezpiecznymi zachowaniami, które dziecko zna najlepiej i te, nad którymi należy jeszcze popracować. Ważny jest też kontakt rodziców i nauczycieli ze sobą, bo tylko ich współdziałanie pozwoli dzieciom szybciej zaadaptować się do nowych warunków i odnaleźć w szkolnej rzeczywistości.